Home > Blogs > Colon Cancer > Overview > કોલોરેક્ટલ કેન્સર
શું તમે જાણો છો કે કોલોરેક્ટલ કેન્સર (Colorectal Cancer) શું છે અને તે તમારા શરીરના કયા ભાગને અસર કરે છે? આ બીમારી આપણા પાચનતંત્રના અંતિમ ભાગને અસર કરે છે જેમાં મોટું આંતરડું (colon) અને મળાશય (rectum) સામેલ છે.
મલાશય અને આંતરડાનું કેન્સર એક ગંભીર રોગ છે, પરંતુ વહેલી તકે ઓળખી શકાય તો તેની સફળતાપૂર્વક સારવાર કરી શકાય છે.
મલાશય અને આંતરડાનું કેન્સર ત્યારે થાય છે જ્યારે મોટા આંતરડામાં (colon) અથવા મલાશય (rectum) માં અસામાન્ય કોષો (abnormal cells) નિયંત્રણ વિના વધે છે અને ગાંઠ (tumor) બને છે. તે આંતરડાની પ્રવૃત્તિઓ (bowel habits) માં ફેરફાર, મલ માં લોહી, અને પેટના દુખાવા નું કારણ બની શકે છે. આ સ્થિતિનું નિધાન સ્ક્રિનિંગ પરીક્ષણો (screening tests) દ્વારા કરી શકાય છે અને તેની સ્થિતિ (stage) પર આધારિત શસ્ત્રક્રિયા (surgery), કીમોથેરાપી (chemotherapy), અથવા રેડિએશન (radiation) દ્વારા સારવાર કરી શકાય છે.
મલાશય અને આંતરડાનું કેન્સર વારસાગત કારણો (hereditary factors), ઉંમર, અને જીવનશૈલીની પરિબળો **(lifestyle choices)**ના સંયોજનથી વિકસિત થઈ શકે છે. કેટલાંક સામાન્ય કારણોમાં વધુ લાલ માંસ (red meat) વાળી આહાર, કસરતની અભાવ, અને કુટુંબમાં અગાઉથી રોગનો ઇતિહાસ શામેલ છે.
સ્ટુડીઓ કોલોનોસ્કોપી (colonoscopy), બાયોપસી (biopsy) અને લોહીના પરીક્ષણો (blood tests) દ્વારા મલાશય અને આંતરડાના કેન્સરનું નિદાન કરે છે. વહેલી તકે નિદાન સફળ સારવાર માટે અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
⦿ મળત્યાગમાં ફેરફાર: તમને વારંવાર ઝાડો અથવા કબજિયાત થઈ શકે છે, અથવા તમને લાગે કે તમારું પેટ સંપૂર્ણ ખાલી થયું નથી.
⦿ મળમાં લોહી: મળમાં લોહી લાલ અથવા ઘેરા રંગમાં દેખાઈ શકે છે, જે દર્શાવે છે કે કોલોનમાં લોહી વહેવાની સંભાવના છે.
⦿ અચાનક વજન ઘટવું: ખોરાક અથવા કસરતમાં કોઈ ફેરફાર કર્યા વિના અચાનક વજન ઘટવું કોલોરેક્ટલ કેન્સરની નિશાની હોઈ શકે છે.
⦿ પેટમાં દુખાવો: પેટ અથવા નીચેના પેટમાં સતત દુખાવો, ટૂંકો દુખાવો અથવા બેચેની.
⦿ થાક અથવા નબળાઈ: ઘણી વાર નબળાઈ અથવા થાક લાગવો, જે લોહીની ખોટ અથવા શરીરની રોગ સામે લડતની નિશાની હોઈ શકે છે.
⦿ લાંબા સમય સુધી ઝાડો અથવા કબજિયાત: મળત્યાગમાં સતત તકલીફ, જેમ કે છૂટા મળ અથવા મળ પસાર કરવામાં મુશ્કેલી.
⦿ પેટ ખાલી ન લાગવું: મળત્યાગ કર્યા પછી પણ સતત ટોયલેટ જવાની ઇચ્છા થવી.
⦿ ટૂંકો દુખાવો અથવા પેટ ફૂલવું: પેટમાં બેચેની જે દૂર નથી થતી અને સમય જતાં વધુ ખરાબ થઈ શકે છે.
⦿ પાતળા મળ: સામાન્ય કરતાં પાતળા મળ, જે કોલોનમાં અવરોધના કારણે થઈ શકે છે.
⦿ ગુદામાંથી લોહી આવવું: ટોયલેટમાં અથવા ટિશ્યુ પેપર પર મળત્યાગ પછી લોહી દેખાવું.
⦿ ઉંમર (50 અને તેનાથી વધુ): કોલોરેક્ટલ કેન્સર 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોમાં સૌથી વધુ સામાન્ય છે, પરંતુ તે યુવાન લોકોને પણ થઈ શકે છે.
⦿ કુટુંબિક ઇતિહાસ: જો તમારા નજીકના કુટુંબીજનોને કોલોરેક્ટલ કેન્સર હોય, તો તમારું જોખમ વધી શકે છે.
⦿ લાલ માંસ અથવા પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું વધુ પ્રમાણ: વધારે પડતું લાલ માંસ અથવા પ્રોસેસ્ડ ખોરાક ખાવાથી કોલોરેક્ટલ કેન્સરનું જોખમ વધે છે.
⦿ ફાઈબરની ઓછી માત્રા: ફાઈબર ઓછો લેવાથી પાચન સંબંધી સમસ્યાઓ અને કેન્સરનું જોખમ વધી શકે છે.
⦿ શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ: પૂરતી કસરત ન કરવાથી કોલોરેક્ટલ કેન્સરની શક્યતા વધે છે.
⦿ ક્રોનિક આંતરડાની સોજા (IBD): ક્રોન્સ રોગ અથવા અલ્સરેટિવ કોલાઇટિસ જેવા રોગો, જે લાંબા સમય સુધી સોજા કરે છે, તે કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
⦿ વધારે વજન અથવા ઓબેસિટી: વધારે વજન હોવાથી કોલોરેક્ટલ અને અન્ય કેન્સરનું જોખમ વધે છે.
⦿ તમાકુનો ઉપયોગ: સતત સિગારેટ પીવાથી ઘણા પ્રકારના કેન્સરનું જોખમ વધે છે, જેમાં કોલોરેક્ટલ કેન્સર પણ શામેલ છે.
⦿ અતિશય મદ્યપાન: વધારે પડતું શરાબ પીવાથી કોલોરેક્ટલ કેન્સરનું જોખમ વધે છે.
⦿ ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસ: ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકોમાં કોલોરેક્ટલ કેન્સરનું જોખમ વધુ હોય છે.
⦿ કોલોનોસ્કોપી: આ પ્રક્રિયામાં નાનો કેમેરા વાપરીને કોલોન અને રેક્ટમની તપાસ કરવામાં આવે છે, જેથી અસામાન્ય ગાંઠો અથવા પોલિપ્સ શોધી શકાય.
⦿ બાયોપ્સી: કોલોનોસ્કોપી દરમિયાન ટિશ્યુના નમૂના લઈને કેન્સર સેલ્સ છે કે નહીં તે તપાસવામાં આવે છે.
⦿ મળમાં છુપાયેલા લોહીની તપાસ (FOBT): લેબમાં મળના નમૂનાની તપાસ કરીને છુપાયેલું લોહી શોધવામાં આવે છે, જે કેન્સરની નિશાની હોઈ શકે છે.
⦿ સીટી કોલોનોગ્રાફી: એક્સ-રે સ્કેન દ્વારા કોલોનની વિગતવાર છબી લેવામાં આવે છે.
⦿ ફ્લેક્સિબલ સિગ્મોઇડોસ્કોપી: કોલોનોસ્કોપી જેવી જ પ્રક્રિયા, પરંતુ તે ફક્ત રેક્ટમ અને નીચલા કોલોનની તપાસ કરે છે.
⦿ બ્લડ ટેસ્ટ: લોહીમાં કેન્સર સંબંધિત માર્કર્સ શોધવા માટે કરવામાં આવતી તપાસ.
⦿ મળમાં DNA ટેસ્ટ: મળમાં અસામાન્ય DNA શોધવા માટેની તપાસ, જે કોલોરેક્ટલ કેન્સરની નિશાની હોઈ શકે છે.
⦿ ઇમેજિંગ સ્કેન (CT, MRI): કેન્સર અન્ય અંગોમાં ફેલાયો છે કે નહીં તે નક્કી કરવા માટે સ્કેન કરવામાં આવે છે.
⦿ કાર્સિનોએમ્બ્રાયોનિક એન્ટિજન (CEA) ટેસ્ટ: લોહીમાં કેન્સર સાથે જોડાયેલા પ્રોટીન શોધવા માટેની તપાસ.
⦿ ડિજિટલ રેક્ટલ એક્ઝામ: શારીરિક તપાસ દ્વારા નીચલા રેક્ટમમાં અસામાન્યતાઓ શોધવામાં આવે છે.
⦿ સર્જરી: સૌથી સામાન્ય ઇલાજ, ખાસ કરીને શરૂઆતના તબક્કામાં, જ્યાં કેન્સરગ્રસ્ત ટિશ્યુ દૂર કરવામાં આવે છે.
⦿ કિમોથેરાપી: કેન્સર સેલ્સને મારવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ, સામાન્ય રીતે સર્જરી પછી.
⦿ રેડિયેશન થેરાપી: કેન્સર સેલ્સ પર હાઇ-એનર્જી બીમ ફેંકવામાં આવે છે, ખાસ કરીને રેક્ટલ કેન્સરમાં.
⦿ ટાર્ગેટેડ થેરાપી: એવી દવાઓ જે સીધી કેન્સર સેલ્સને ટાર્ગેટ કરે છે, જેથી સ્વસ્થ સેલ્સને નુકસાન ઓછું થાય.
⦿ ઇમ્યુનોથેરાપી: રોગ પ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવીને કેન્સર સેલ્સ સામે લડવામાં મદદ કરે છે.
⦿ એબ્લેશન અથવા એમ્બોલાઇઝેશન પ્રોસીજર: નાના ટ્યુમર માટેનો ઇલાજ, ખાસ કરીને જ્યારે કેન્સર અન્ય અંગોમાં ફેલાયો હોય.
⦿ રોબોટિક સર્જરી: નાના ટ્યુમર દૂર કરવા માટેની ઓછી ઇન્વેસિવ સર્જરી, જેમાં રિકવરી ઝડપી થાય છે.
⦿ પેલિએટિવ કેર: એડવાન્સ્ડ કેન્સરના દર્દીઓ માટે લક્ષણો ઘટાડવા અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
⦿ ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સ: નવા અને પ્રાયોગિક ઇલાજ ઓફર કરતા સંશોધન અભ્યાસ.
⦿ જીવનશૈલીમાં ફેરફાર (ખોરાક અને કસરત): સ્વસ્થ ખોરાક અને સક્રિય જીવનશૈલી રિકવરીમાં મદદરૂપ થાય છે અને કેન્સરના ફરી થવાનું જોખમ ઘટાડે છે.
ઇલાજ | ઉપયોગ | સામાન્ય દુષ્પરિણામો | અપેક્ષિત પરિણામો |
---|---|---|---|
સર્જરી | કેન્સરગ્રસ્ત ટિશ્યુ દૂર કરવા માટે, ખાસ કરીને શરૂઆતના તબક્કામાં | દુખાવો, ઇન્ફેક્શન, રક્તસ્રાવ | કેન્સરનો સંપૂર્ણ ઇલાજ અથવા નિયંત્રણ |
કિમોથેરાપી | કેન્સર સેલ્સને મારવા માટે, સામાન્ય રીતે સર્જરી પછી | થાક, વાળ ઝડપી ઝડતા, મચ્છી. | કેન્સરનું પ્રમાણ ઘટાડવું અથવા ફેલાવો રોકવો |
રેડિયેશન થેરાપી | કેન્સર સેલ્સને નષ્ટ કરવા માટે, ખાસ કરીને રેક્ટલ કેન્સરમાં | ત્વચા લાલ થવી, થાક, પાચન સમસ્યાઓ | ટ્યુમરનું પ્રમાણ ઘટાડવું અથવા નષ્ટ કરવું |
ટાર્ગેટેડ થેરાપી | કેન્સર સેલ્સને ટાર્ગેટ કરીને, સ્વસ્થ સેલ્સને નુકસાન ઓછું કરવું | ત્વચા પર ફોલ્લીઓ, હાય બ્લડ પ્રેશર | કેન્સરનો ફેલાવો ધીમો પાડવો |
ઇમ્યુનોથેરાપી | રોગ પ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવીને કેન્સર સેલ્સ સામે લડવું | થાક, ફ્લુ જેવા લક્ષણો, ત્વચા પર ફોલ્લીઓ | લાંબા સમય સુધી કેન્સરને નિયંત્રણમાં રાખવું |
એબ્લેશન/એમ્બોલાઇઝેશન | નાના ટ્યુમર માટે, ખાસ કરીને જ્યારે કેન્સર અન્ય અંગોમાં ફેલાયો હોય | દુખાવો, ઇન્ફેક્શન, રક્તસ્રાવ | ટ્યુમરને નષ્ટ કરવો અથવા તેનું પ્રમાણ ઘટાડવું |
રોબોટિક સર્જરી | નાના ટ્યુમર દૂર કરવા માટે, ઓછી ઇન્વેસિવ પદ્ધતિ | ઓછો દુખાવો, ઝડપી રિકવરી | ટ્યુમરનો સંપૂર્ણ ઇલાજ |
પેલિએટિવ કેર | એડવાન્સ્ડ કેન્સરના દર્દીઓ માટે લક્ષણો ઘટાડવા અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવી | ઓછા દુષ્પરિણામો, માનસિક સહાય | લક્ષણોમાં રાહત અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવી |
ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સ | નવા અને પ્રાયોગિક ઇલાજનો અભ્યાસ | અજ્ઞાત દુષ્પરિણામો | નવા ઇલાજની શક્યતાઓ શોધવી |
જીવનશૈલીમાં ફેરફાર | સ્વસ્થ ખોરાક અને કસરત દ્વારા રિકવરીમાં મદદ અને કેન્સરનું જોખમ ઘટાડવું | કોઈ દુષ્પરિણામો નહીં | રિકવરીમાં મદદ અને કેન્સરનું ફરી થવું રોકવું |
50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો અથવા કુટુંબમાં કોલોરેક્ટલ કેન્સરનો ઇતિહાસ હોય ત્યારે કોલોનોસ્કોપીની સલાહ આપવામાં આવે છે. જો તમને ગુદામાંથી લોહી આવે, સતત પેટમાં દુખાવો રહે અથવા અચાનક વજન ઘટે, તો પણ આ તપાસ કરાવવાની જરૂર પડે છે.
કોલોન કેન્સર થવામાં ઘણા વર્ષો લાગે છે, જે નાના બેનિગન (કેન્સર રહિત) પોલિપ્સથી શરૂ થાય છે. આ પોલિપ્સ ધીમે ધીમે 10 થી 15 વર્ષમાં કેન્સરમાં બદલાઈ શકે છે, એટલે જ નિયમિત સ્ક્રીનિંગ મહત્વપૂર્ણ છે.
કોલોરેક્ટલ કેન્સર ત્યારે વિકસે છે જ્યારે કોલોન અથવા રેક્ટમમાં કોષો અસામાન્ય રીતે વધે છે અને પોલિપ્સ બનાવે છે. સમય જતાં, આ પોલિપ્સ કેન્સરમાં બદલાઈ શકે છે, જેનું કારણ જનીનિક ફેરફાર, જીવનશૈલી અથવા આનુવંશિક જોખમ હોઈ શકે છે.
MS, MCh (G I cancer Surgeon)
ડૉ. હર્ષ શાહ અમદાવાદના એક પ્રખ્યાત જી.આઈ અને એચ.પી.બી રોબોટિક કેન્સર સર્જન છે. તેઓ ભોજન નળી, પેટ, લીવર, પેન્ક્રિઆસ, મોટા આંતરડા, મલાશય અને નાના આંતરડા નાં કેન્સરનો ઇલાજ કરે છે. તેઓ એપોલો હોસ્પિટલમાં ઉપલબ્ધ છે.
👋 Hello! How can I help you today?