કોલોરેક્ટલ કેન્સર (આંતરડાનું કેન્સર)
શું તમને પેટમાં અનિયમિત દુખાવો થાય છે? એ આંતરડા સાથે સંકળાયેલા કેન્સરનું સંકેત હોઈ શકે છે.
Home > Blogs > Colon Cancer > Overview > કોલોરેક્ટલ કેન્સર
શું તમે જાણો છો કે કોલોરેક્ટલ કેન્સર (Colorectal Cancer) શું છે અને તે તમારા શરીરના કયા ભાગને અસર કરે છે? આ બીમારી આપણા પાચનતંત્રના અંતિમ ભાગને અસર કરે છે જેમાં મોટું આંતરડું (colon) અને મળાશય (rectum) સામેલ છે.
મલાશય અને આંતરડાનું કેન્સર એક ગંભીર રોગ છે, પરંતુ વહેલી તકે ઓળખી શકાય તો તેની સફળતાપૂર્વક સારવાર કરી શકાય છે.
સારાંશ
મલાશય અને આંતરડાનું કેન્સર ત્યારે થાય છે જ્યારે મોટા આંતરડામાં (colon) અથવા મલાશય (rectum) માં અસામાન્ય કોષો (abnormal cells) નિયંત્રણ વિના વધે છે અને ગાંઠ (tumor) બને છે. તે આંતરડાની પ્રવૃત્તિઓ (bowel habits) માં ફેરફાર, મલ માં લોહી, અને પેટના દુખાવા નું કારણ બની શકે છે. આ સ્થિતિનું નિધાન સ્ક્રિનિંગ પરીક્ષણો (screening tests) દ્વારા કરી શકાય છે અને તેની સ્થિતિ (stage) પર આધારિત શસ્ત્રક્રિયા (surgery), કીમોથેરાપી (chemotherapy), અથવા રેડિએશન (radiation) દ્વારા સારવાર કરી શકાય છે.
- કારણો
મલાશય અને આંતરડાનું કેન્સર વારસાગત કારણો (hereditary factors), ઉંમર, અને જીવનશૈલીની પરિબળો **(lifestyle choices)**ના સંયોજનથી વિકસિત થઈ શકે છે. કેટલાંક સામાન્ય કારણોમાં વધુ લાલ માંસ (red meat) વાળી આહાર, કસરતની અભાવ, અને કુટુંબમાં અગાઉથી રોગનો ઇતિહાસ શામેલ છે.
- લક્ષણો
- નિદાન
સ્ટુડીઓ કોલોનોસ્કોપી (colonoscopy), બાયોપસી (biopsy) અને લોહીના પરીક્ષણો (blood tests) દ્વારા મલાશય અને આંતરડાના કેન્સરનું નિદાન કરે છે. વહેલી તકે નિદાન સફળ સારવાર માટે અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
તથ્યો (Facts)
- કોલોરેક્ટલ કેન્સર (આંતરડાનું કેન્સર) દુનિયામાં ત્રીજો સૌથી વધુ થતો કેન્સર છે.
- આ કેન્સર ઘણી વાર પોલિપ્સ નામના નાના ગાંઠથી શરૂ થાય છે. સમય જતાં આ ગાંઠ કેન્સરમાં બદલાઈ શકે છે.
- પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંનેને આ કેન્સર થવાની સમાન શક્યતા હોય છે.
- કોલોનોસ્કોપી જેવી સ્ક્રીનિંગ તપાસ થી આ કેન્સરની શરૂઆતમાં જ ખબર પડી શકે છે, લક્ષણો દેખાય તે પહેલાં પણ.
- જીવનશૈલીમાં સુધારો કરીને, જેમ કે ફાઈબરવાળું ખોરાક ખાવું અને રોજ કસરત કરવી, થી આ કેન્સરનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે.
વધુ જાણો (Learn More)
- કોલોરેક્ટલ કેન્સર ધીરે ધીરે વધે છે અને લક્ષણો બતાવવામાં વર્ષો લાગી શકે છે.
- તે સામાન્ય રીતે નોન-કેન્સરસ (કેન્સર રહિત) પોલિપ્સથી શરૂ થાય છે, જે આંતરડા અથવા ગુદામાં વધે છે.
- 50 વર્ષની ઉંમર પછી નિયમિત તપાસ કરાવવી ખૂબ જ જરૂરી છે, જેથી આ ગાંઠોને કેન્સરમાં બદલાય તે પહેલાં શોધી શકાય.
- જો સમયસર ખબર પડે, તો આ કેન્સરનો સફળ ઇલાજ થઈ શકે છે. એટલા માટે તપાસ કરાવવી એટલી મહત્વની છે.
લક્ષણો
- મળત્યાગમાં ફેરફાર
- મળમાં લોહી
- અચાનક વજન ઘટવું
- પેટમાં દુખાવો
- થાક અથવા નબળાઈ
- લાંબા સમય સુધી ઝાડો અથવા કબજિયાત
- પેટ ખાલી ન લાગવું
- ટૂંકો દુખાવો અથવા પેટ ફૂલવું
- પાતળા મળ
- ગુદામાંથી લોહી આવવું
કારણો
- ઉંમર (50 અને તેનાથી વધુ)
- કુટુંબિક ઇતિહાસ
- લાલ માંસ અથવા પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું વધુ પ્રમાણ
- ફાઈબરની ઓછી માત્રા
- શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ
- ક્રોનિક આંતરડાની સોજા (IBD)
- વધારે વજન અથવા ઓબેસિટી
- તમાકુનો ઉપયોગ
- અતિશય મદ્યપાન
- ટાઈપ 2 ડાયાબિટીસ
નિદાન
- કોલોનોસ્કોપી
- બાયોપ્સી
- મળમાં છુપાયેલા લોહીની તપાસ (FOBT)
- સીટી કોલોનોગ્રાફી
- ફ્લેક્સિબલ સિગ્મોઇડોસ્કોપી
- બ્લડ ટેસ્ટ
- મળમાં DNA ટેસ્ટ
- ઇમેજિંગ સ્કેન (CT, MRI)
- કાર્સિનોએમ્બ્રાયોનિક એન્ટિજન (CEA) ટેસ્ટ
- ડિજિટલ રેક્ટલ એક્ઝામ
સારવાર
- સર્જરી
- કિમોથેરાપી
- રેડિયેશન થેરાપી
- ટાર્ગેટેડ થેરાપી
- ઇમ્યુનોથેરાપી
- એબ્લેશન અથવા એમ્બોલાઇઝેશન પ્રોસીજર
- રોબોટિક સર્જરી
- પેલિએટિવ કેર
- ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સ
- જીવનશૈલીમાં ફેરફાર (ખોરાક અને કસરત)
ઉપચાર વિકલ્પો અને પરિણામોનું ટેબલ
| ઇલાજ | ઉપયોગ | સામાન્ય દુષ્પરિણામો | અપેક્ષિત પરિણામો |
|---|---|---|---|
| સર્જરી | કેન્સરગ્રસ્ત ટિશ્યુ દૂર કરવા માટે, ખાસ કરીને શરૂઆતના તબક્કામાં | દુખાવો, ઇન્ફેક્શન, રક્તસ્રાવ | કેન્સરનો સંપૂર્ણ ઇલાજ અથવા નિયંત્રણ |
| કિમોથેરાપી | કેન્સર સેલ્સને મારવા માટે, સામાન્ય રીતે સર્જરી પછી | થાક, વાળ ઝડપી ઝડતા, મચ્છી. | કેન્સરનું પ્રમાણ ઘટાડવું અથવા ફેલાવો રોકવો |
| રેડિયેશન થેરાપી | કેન્સર સેલ્સને નષ્ટ કરવા માટે, ખાસ કરીને રેક્ટલ કેન્સરમાં | ત્વચા લાલ થવી, થાક, પાચન સમસ્યાઓ | ટ્યુમરનું પ્રમાણ ઘટાડવું અથવા નષ્ટ કરવું |
| ટાર્ગેટેડ થેરાપી | કેન્સર સેલ્સને ટાર્ગેટ કરીને, સ્વસ્થ સેલ્સને નુકસાન ઓછું કરવું | ત્વચા પર ફોલ્લીઓ, હાય બ્લડ પ્રેશર | કેન્સરનો ફેલાવો ધીમો પાડવો |
| ઇમ્યુનોથેરાપી | રોગ પ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવીને કેન્સર સેલ્સ સામે લડવું | થાક, ફ્લુ જેવા લક્ષણો, ત્વચા પર ફોલ્લીઓ | લાંબા સમય સુધી કેન્સરને નિયંત્રણમાં રાખવું |
| એબ્લેશન/એમ્બોલાઇઝેશન | નાના ટ્યુમર માટે, ખાસ કરીને જ્યારે કેન્સર અન્ય અંગોમાં ફેલાયો હોય | દુખાવો, ઇન્ફેક્શન, રક્તસ્રાવ | ટ્યુમરને નષ્ટ કરવો અથવા તેનું પ્રમાણ ઘટાડવું |
| રોબોટિક સર્જરી | નાના ટ્યુમર દૂર કરવા માટે, ઓછી ઇન્વેસિવ પદ્ધતિ | ઓછો દુખાવો, ઝડપી રિકવરી | ટ્યુમરનો સંપૂર્ણ ઇલાજ |
| પેલિએટિવ કેર | એડવાન્સ્ડ કેન્સરના દર્દીઓ માટે લક્ષણો ઘટાડવા અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવી | ઓછા દુષ્પરિણામો, માનસિક સહાય | લક્ષણોમાં રાહત અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવી |
| ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સ | નવા અને પ્રાયોગિક ઇલાજનો અભ્યાસ | અજ્ઞાત દુષ્પરિણામો | નવા ઇલાજની શક્યતાઓ શોધવી |
| જીવનશૈલીમાં ફેરફાર | સ્વસ્થ ખોરાક અને કસરત દ્વારા રિકવરીમાં મદદ અને કેન્સરનું જોખમ ઘટાડવું | કોઈ દુષ્પરિણામો નહીં | રિકવરીમાં મદદ અને કેન્સરનું ફરી થવું રોકવું |
તમારા ડોક્ટરને પૂછવા જેવાં પ્રશ્નો
- મારી ઉંમર અને જોખમના કારણો મુજબ કઈ સ્ક્રીનિંગ ટેસ્ટ યોગ્ય છે?
- તમે સૂચવેલા ઇલાજના શું દુષ્પરિણામો થઈ શકે છે?
- હું કોલોરેક્ટલ કેન્સરનું જોખમ કેવી રીતે ઘટાડી શકું?
- જો મને કેન્સર ડાયગ્નોઝ થાય, તો મારા કુટુંબીજનોએ પણ તપાસ કરાવવી જોઈએ?
- મારી રિકવરીમાં મદદ કરવા માટે હું જીવનશૈલીમાં કઈ ફેરફાર કરી શકું?
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો અથવા કુટુંબમાં કોલોરેક્ટલ કેન્સરનો ઇતિહાસ હોય ત્યારે કોલોનોસ્કોપીની સલાહ આપવામાં આવે છે. જો તમને ગુદામાંથી લોહી આવે, સતત પેટમાં દુખાવો રહે અથવા અચાનક વજન ઘટે, તો પણ આ તપાસ કરાવવાની જરૂર પડે છે.
કોલોન કેન્સર થવામાં ઘણા વર્ષો લાગે છે, જે નાના બેનિગન (કેન્સર રહિત) પોલિપ્સથી શરૂ થાય છે. આ પોલિપ્સ ધીમે ધીમે 10 થી 15 વર્ષમાં કેન્સરમાં બદલાઈ શકે છે, એટલે જ નિયમિત સ્ક્રીનિંગ મહત્વપૂર્ણ છે.
કોલોરેક્ટલ કેન્સર ત્યારે વિકસે છે જ્યારે કોલોન અથવા રેક્ટમમાં કોષો અસામાન્ય રીતે વધે છે અને પોલિપ્સ બનાવે છે. સમય જતાં, આ પોલિપ્સ કેન્સરમાં બદલાઈ શકે છે, જેનું કારણ જનીનિક ફેરફાર, જીવનશૈલી અથવા આનુવંશિક જોખમ હોઈ શકે છે.
ડૉ. હર્ષ શાહ
MS, MCh (G I cancer Surgeon)
ડૉ. હર્ષ શાહ અમદાવાદના એક પ્રખ્યાત જી.આઈ અને એચ.પી.બી રોબોટિક કેન્સર સર્જન છે. તેઓ ભોજન નળી, પેટ, લીવર, પેન્ક્રિઆસ, મોટા આંતરડા, મલાશય અને નાના આંતરડા નાં કેન્સરનો ઇલાજ કરે છે. તેઓ એપોલો હોસ્પિટલમાં ઉપલબ્ધ છે.