
પેટનું કેન્સર
કઈ આદતો તમને જોખમમાં મૂકી શકે?
Home > Blogs > Stomach Cancer > Overview > પેટનું-કેન્સર
શું તમારે વારંવાર પેટદર્દ, અપચો, અથવા ખોરાક પચવામાં તકલીફ થાય છે? શું તમારા વજનમાં બિનકારણ ઘટાડો થઈ રહ્યો છે? જો હાં, તો તે પેટના કેન્સર (Stomach Cancer) ના આરંભિક સંકેતો હોઈ શકે. પેટનું કેન્સર એક એવું રોગ છે, જે સામાન્ય પાચન તકલીફો જેવા લક્ષણો ધરાવતું હોવાથી મોટાભાગે મોડા તબક્કે પકડાય છે.
જેના કારણે તેનું નિદાન અને સારવાર મુશ્કેલ બની શકે. જો કેન્સર વહેલા તબક્કે ઓળખી શકાય, તો સારવાર વધુ અસરકારક બની શકે. આજે આપણે જાણીશું પેટના કેન્સરના મુખ્ય લક્ષણો, તેના કારણો અને કેવી રીતે આ રોગ સામે સાવચેતી રાખી શકાય. આ જાણકારી તમારા અને તમારા પરિવાર માટે મહત્વપૂર્ણ બની શકે છે, તેથી લેખ પૂરો વાંચજો!
સારાંશ
પેટનું કેન્સર એ એક ગંભીર રોગ છે, જે મોટાભાગે મોડા તબક્કે પકડાય છે, કારણ કે તેના આરંભિક લક્ષણો સામાન્ય પાચન તકલીફો જેવા લાગે છે. અનિયમિત આહાર, ધૂમ્રપાન, વધુ ખટ્ટું કે મસાલેદાર ખોરાક અને હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયા આ રોગના મુખ્ય કારણો છે. જો કેન્સર વહેલા તબક્કે ઓળખી શકાય, તો સારવાર વધુ અસરકારક બની શકે. યોગ્ય આહાર અને આરોગ્યચકાસણી પેટના કેન્સરથી બચવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
- કારણો
અનિયમિત અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડનો વધુ ઉપયોગ, ધૂમ્રપાન, વધુ આલ્કોહોલ, હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયા, વારસાગત પરિબળો અને લાંબા ગાળાની એસિડિટી પેટના કેન્સરના મુખ્ય કારણો છે.
- લક્ષણો
- નિદાન
પેટના કેન્સરનું નિદાન માટે એન્ડોસ્કોપી, બાયોપસી, CT સ્કેન, MRI, PET સ્કેન અને લોહી પરીક્ષણો દ્વારા ચકાસણી કરવામાં આવે છે. વહેલા તબક્કે નિદાન થવાથી સફળ સારવારની સંભાવના વધી જાય છે.

તથ્યો (Facts)
- પેટનું કેન્સર દુનિયાભરમાં કેન્સરથી થતાં મૃત્યુના મુખ્ય કારણોમાં સમાવેશ થાય છે, કારણ કે મોટા ભાગે તે મોડા તબક્કે જ ઓળખાય છે.
- હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયાનું સંક્રમણ પેટની આંતરિક સપાટી નુકસાન કરે છે, જે લાંબા ગાળે કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે.
- ધૂમ્રપાન કરનારા લોકોમાં પેટના કેન્સર થવાની શક્યતા 2-3 ગણી વધી જાય છે, કારણ કે તે પેટની કોષોને હાનિ પહોંચાડે છે.
- આંશિક ભૂખ લાગવી અને ભોજન કર્યા પછી ભારેપણું અનુભવવું, આ પેટના કેન્સરના આરંભિક સંકેત હોઈ શકે છે, જેને લોકો સામાન્ય અપચો માને છે.
- ઉલ્ટીમાં રક્ત આવવું કે મલમાં બ્લડ દેખાવું, પેટના કેન્સરના ઉન્નત તબક્કાના સંકેત હોઈ શકે છે, જે માટે તાત્કાલિક ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.
વધુ જાણો (Learn More)
- હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયાનું સંક્રમણ એ પેટના કેન્સરનું મુખ્ય કારણ છે, જેની સ્ક્રીનિંગ અને યોગ્ય સારવારથી કેન્સરનું જોખમ ઘટાડવું શક્ય છે.
- લાંબા ગાળાની એસિડિટી અને ગેસ્ટ્રિક અલ્સર સમયસર ન સારવાર કરવામાં આવે તો પેટની કોષો પર અસર કરી, કેન્સરમાં પરિવર્તિત થઈ શકે.
- વધુ ધૂમ્રપાન, આલ્કોહોલ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું સેવન પેટની અંદરની કોષોને નબળી બનાવે છે, જેના કારણે કેન્સર થવાનું જોખમ વધે છે.
- આરંભિક તબક્કામાં પેટનું કેન્સર ખાસ કોઈ લક્ષણ આપતું નથી, પરંતુ નાના પાચન સંકેતોને અવગણવું નહીં, કારણ કે તે ગંભીર બીમારી તરફ દોરી શકે.
- એન્ડોસ્કોપી અને બાયોપસી એ પેટના કેન્સરના સૌથી શ્રેષ્ઠ નિદાન વિકલ્પ છે, જે ટ્યુમરના સ્તરને ચોક્કસ રીતે ઓળખી શકે.
લક્ષણો
- પેટમાં સતત દુઃખાવો
- ભોજન કર્યા પછી ભારેપણું
- ભૂખમાં ઘટાડો
- અચાનક વજન ઘટવું
- ઉલ્ટી અથવા બ્લડ વોમિટિંગ
- પાચન સમસ્યાઓ
- પિત્ત (પીળીયા) જોવા મળવી
- શરીરમાં થાક અને કમજોરી
- મલમાં રક્ત આવવું
- શરીરમાં ક્યારેક દુઃખાવો અને બળતરા
⦿ પેટમાં સતત દુઃખાવો: પ્રાથમિક તબક્કામાં હળવો દુઃખાવો અનુભવાય છે, જે સમય જતાં વધુ તીવ્ર થઈ શકે છે અને ખોરાક પછી વધતું જાય છે.
⦿ ભોજન કર્યા પછી ભારેપણું: થોડું ખાધા પછી જ પેટ ભરાઈ જવાની લાગણી કે અસહજતા અનુભવી શકાય, જે પાચનતંત્રની ગડબડ દર્શાવે છે.
⦿ ભૂખમાં ઘટાડો: કેન્સરના કારણે પાચન પ્રಕ್ರિયા ખોરવાય છે, જેના કારણે અનિયમિત ભૂખ અથવા ભૂખ ન લાગવી જેવી સમસ્યા સર્જાય.
⦿ અચાનક વજન ઘટવું: ખોરાક પચવામાં તકલીફ અને પોષકતત્ત્વોની ઉણપને કારણે શરીર ઝડપથી વજન ગુમાવવા લાગે છે.
⦿ ઉલ્ટી અથવા બ્લડ વોમિટિંગ: કેન્સર પેટની આંતરિક દિવાલને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેના કારણે ઉલ્ટી અથવા ઉલ્ટીમાં રક્ત આવવાનું શરૂ થાય.
⦿ પાચન સમસ્યાઓ: વારંવાર અપચો, ગેસ, એસિડિટી અને મલમાં બદલાવ કેન્સરના આરંભિક ચિહ્ન હોઈ શકે છે, જેને અવગણવું નહીં.
⦿ પિત્ત (પીળીયા) જોવા મળવી: જો કેન્સર પિત્ત નળી પર દબાણ કરે, તો આંખો અને ત્વચા પીળી પડી શકે છે, જે ગંભીર સ્થિતિ તરફ ઈશારો કરે.
⦿ શરીરમાં થાક અને કમજોરી: પોષકતત્ત્વોની ઉણપ અને હેમોગ્લોબિન ઘટાડાને કારણે હંમેશા થાક લાગવો અને ઊર્જા ઓછી થવી સામાન્ય છે.
⦿ મલમાં રક્ત આવવું: કેન્સરની અસરથી આંતરિક રક્તસ્ત્રાવ થવાથી મલનો રંગ કાળો અથવા લોહીયાળ થઈ શકે છે.
⦿ શરીરમાં ક્યારેક દુઃખાવો અને બળતરા: પેટની અંદર કેન્સર વધતા શરીરમાં અસહજતા, દબાણ અને શારીરિક દુઃખાવો અનુભવાય છે.
કારણો
- હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયા
- અતિશય ધૂમ્રપાન અને તમાકુ સેવન
- અસ્વસ્થ આહાર અને વધુ ખટ્ટું-મસાલેદાર ભોજન
- લાંબા ગાળાની એસિડિટી અને અલ્સર
- અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન
- વારસાગત પરિબળો
- મોટાપો અને શારીરિક અક્રિયતા
- જંક ફૂડ અને પ્રિઝર્વેટિવવાળા ખોરાકનું વધતું સેવન
- રેડિયેશન એક્સપોઝર
- કેટલાક દવાઓનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ
⦿ હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયા: આ બેક્ટેરિયા પેટની અંદરની સપાટીનું નુકસાન કરીને લાંબા ગાળે કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે.
⦿ અતિશય ધૂમ્રપાન અને તમાકુ સેવન: સિગારેટ અને તમાકુમાં રહેલાં ઝેરી રસાયણો પેટની કોષોને નુકસાન પહોંચાડી કેન્સર પેદા કરી શકે.
⦿ અસ્વસ્થ આહાર અને વધુ ખટ્ટું-મસાલેદાર ભોજન: વધુ પ્રોસેસ્ડ, તળેલું અને ખટ્ટું ભોજન પેટની દિવાલ માટે હાનિકારક સાબિત થઈ શકે.
⦿ લાંબા ગાળાની એસિડિટી અને અલ્સર: જો લાંબા સમય સુધી ગેસ્ટ્રિક સમસ્યા ચાલતી રહે, તો પેટની કોષોમાં બદલાવ થઈ કેન્સરનું જોખમ વધે.
⦿ અતિશય આલ્કોહોલનું સેવન: વધુ આલ્કોહોલ પેટની અંદરની પરતને નબળી બનાવે છે, જેના કારણે કેન્સરના કોષો વિકસવા માટે અનુકૂળ સ્થિતિ બને.
⦿ વારસાગત પરિબળો: જો કુટુંબના કોઈ સભ્યને પેટનું કેન્સર થયું હોય, તો અન્ય સભ્યો માટે પણ જોખમ વધે છે.
⦿ મોટાપો અને શારીરિક અક્રિયતા: વધારે વજન અને ઓછું શારીરિક પરિશ્રમ પેટમાં બળતરા અને કેન્સરના જોખમને વધારી શકે.
⦿ જંક ફૂડ અને પ્રિઝર્વેટિવવાળા ખોરાકનું વધતું સેવન: આ ખોરાકમાં રહેલાં કેમિકલ પેટની કોષોની સ્વસ્થતા પર પ્રભાવ પાડે છે.
⦿ રેડિયેશન એક્સપોઝર: રેડિયોશન થેરાપી અથવા ઝેરી પદાર્થોના લાંબા ગાળાના સંપર્કથી પેટનું કેન્સર થવાની શક્યતા વધી શકે.
⦿ કેટલાક દવાઓનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ: સ્ટીરોઈડ અથવા પેઇન કિલર્સનું વધુ સેવન પેટની પાચન શક્તિ નબળી બનાવી શકે છે.
નિદાન
- અલ્ટ્રાસાઉન્ડ
- એન્ડોસ્કોપી
- બાયોપસી
- CT સ્કેન
- MRI સ્કેન
- PET સ્કેન
- લોહી પરીક્ષણ
- જનેટિક ટેસ્ટિંગ
- એન્ડોસ્કોપિક અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (EUS)
- લેપ્રોસ્કોપી
⦿ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ: પેટની અંદર ગાંઠ કે અસામાન્ય પરિવર્તન શોધવા માટે આ સામાન્ય અને ઓછી ખર્ચાળ પદ્ધતિ છે.
⦿ એન્ડોસ્કોપી: પેટની અંદર કેમેરા દ્વારા નિરીક્ષણ કરીને કેન્સરના કોઈ સંકેત છે કે નહીં, તે શોધવામાં આવે છે.
⦿ બાયોપસી: એન્ડોસ્કોપી દરમિયાન શંકાસ્પદ કોષોના નમૂનાઓ લઈ લેબમાં પરીક્ષણ કરાય છે, જે કેન્સર છે કે નહીં તે નિર્ધારિત કરે.
⦿ CT સ્કેન: પેટમાં કેન્સર ફેલાયું છે કે નહીં, કે ટ્યુમર કેટલો મોટો છે, તે જાણવા માટે આ સ્કેન ઉપયોગી છે.
⦿ MRI સ્કેન: પેટ અને આસપાસના અવયવોની વધુ સ્પષ્ટ ઇમેજ મેળવવા માટે આ અદ્યતન સ્કેન કરાવાય છે.
⦿ PET સ્કેન: કેન્સરના કોષો કેટલા સક્રિય છે અને અન્ય અંગોમાં ફેલાઈ રહ્યા છે કે નહીં, તે જોવા માટે ઉપયોગ થાય છે.
⦿ લોહી પરીક્ષણ: કેન્સર પેદા થતો હોવાના સંકેત તરીકે લોહીમાં કેટલાક ટ્યુમર માર્કર્સની તપાસ કરવામાં આવે છે.
⦿ જનેટિક ટેસ્ટિંગ: જો પેટના કેન્સર માટે વારસાગત જોખમ હોય, તો ડીએનએ પરીક્ષણ દ્વારા આગોતરી માહિતી મળી શકે.
⦿ એન્ડોસ્કોપિક અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (EUS): પેટની અંદર ટ્યુમર અને તેની ઘનતા ચકાસવા માટે ખાસ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પદ્ધતિ છે.
⦿ લેપ્રોસ્કોપી: પેટની અંદર લાઈવ કેમેરા મૂકી ગાંઠ કે કેન્સરના ફેલાવા વિશે ચોક્કસ જાણકારી મેળવવા માટે કરવામાં આવે છે.
સારવાર
- સર્જરી (ગેસ્ટ્રેક્ટમી)
- કીમોથેરાપી
- રેડિયેશન થેરપી
- ટાર્ગેટેડ થેરાપી
- ઇમ્યુનોથેરાપી
- એન્ડોસ્કોપિક ટ્યુમર દૂર કરવી
- પેલિએટિવ સંભાળ
- TACE (ટ્રાન્સઆર્ટિરિયલ કેમોઅમ્બોલાઈઝેશન)
- ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સ
- આહાર અને જીવનશૈલી બદલાવ
⦿ સર્જરી (ગેસ્ટ્રેક્ટમી): કેન્સરગ્રસ્ત પેટનો પ્રભાવિત ભાગ અથવા આખું પેટ હટાવી, સ્વસ્થ ટિશ્યૂ સાથે પાચનતંત્રનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવે.
⦿ કીમોથેરાપી: કેન્સરના કોષોને નષ્ટ કરવા માટે દવાઓ અપાય છે, જે પેટ અને શરીરના અન્ય ભાગોમાં ફેલાયેલા કેન્સર સામે અસરકારક બને છે.
⦿ રેડિયેશન થેરપી: કેન્સરના ટ્યુમરને નાનો કરવા માટે અને પેટમાં કેન્સરની વૃદ્ધિ અટકાવવા માટે વિકિરણોની મદદ લેવામાં આવે છે.
⦿ ટાર્ગેટેડ થેરાપી: કેન્સરના ચોક્કસ પ્રોટીન અને જીન્સને નિશાન બનાવી કેન્સરની વૃદ્ધિને રોકવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી દવાઓ.
⦿ ઇમ્યુનોથેરાપી: શરીરના રોગપ્રતિકારક તંત્રને મજબૂત બનાવી કેન્સરના કોષો સામે લડવામાં મદદરૂપ થતી નવીન સારવાર પદ્ધતિ.
⦿ એન્ડોસ્કોપિક ટ્યુમર દૂર કરવી: શરુઆતી તબક્કાના કેન્સરમાં એન્ડોસ્કોપ દ્વારા નાની ગાંઠોને દૂર કરી શકાય છે.
⦿ પેલિએટિવ સંભાળ: જો કેન્સર સંપૂર્ણ સાજું ન થઈ શકે, તો દર્દીના દુઃખાવો અને આરામ માટે વિશિષ્ટ સારવાર આપવામાં આવે.
⦿ TACE (ટ્રાન્સઆર્ટિરિયલ કેમોઅમ્બોલાઈઝેશન): સીધા ટ્યુમર સુધી કેમોથેરાપી પહોંચાડીને તેની વૃદ્ધિ અટકાવવાની અદ્યતન પદ્ધતિ.
⦿ ક્લિનિકલ ટ્રાયલ્સ: નવી સારવાર પદ્ધતિઓમાં ભાગ લઈ વધુ સારા અને અદ્યતન ઉપચાર મેળવવાની તક.
⦿ આહાર અને જીવનશૈલી બદલાવ: પૌષ્ટિક ખોરાક, ઓછી ચરબીયુક્ત આહાર અને તંદુરસ્ત જીવનશૈલી અપનાવવાથી કેન્સરના પરિણામોમાં સુધારો જોવા મળી શકે.
ઉપચાર વિકલ્પો અને પરિણામોનું ટેબલ
સારવાર | સંકેત | સામાન્ય આડઅસર | અપેક્ષિત પરિણામો |
---|---|---|---|
સર્જરી (ગાસ્ટ્રેક્ટોમિ) | જો કેન્સર ફક્ત પેટમાં સીમિત હોય | પાચન સમસ્યા, વજન ઘટાડો, થાક | કેન્સરગ્રસ્ત ભાગ દૂર કરીને તંદુરસ્તી સુધારવી |
કીમોથેરાપી | જો કેન્સર ફેલાઈ ગયું હોય અને સર્જરી શક્ય ન હોય | ઉલ્ટી, વાળ ખરવું, ઇમ્યુનિટી ઓછી થવી | કેન્સરની વૃદ્ધિ અટકાવવી અને જીવન લાંબું કરવું |
રેડિયોશન થેરાપી | જો ટ્યુમર નાનો કરવો હોય અથવા સર્જરી શક્ય ન હોય | થાક, ત્વચાની લાલાશ, પાચન તકલીફ | ટ્યુમરની વૃદ્ધિ અટકાવવી અથવા નાની કરવી |
ટાર્ગેટેડ થેરાપી | જો કેન્સર ચોક્કસ પ્રોટીન કે જીન્સ પર આધાર રાખી વધતું હોય | ત્વચાની સમસ્યાઓ, હળવી એલર્જી, થાક | કેન્સરના ચોક્કસ કોષોને નાશ કરીને વૃદ્ધિ રોકવી |
ઇમ્યુનોથેરાપી | જો કેન્સર શરીરના રોગપ્રતિકારક તંત્રને અવગણીને ફેલાતો હોય | તાવ, થાક, એલર્જીક પ્રતિક્રિયા | રોગપ્રતિકારક તંત્રને મજબૂત બનાવી કેન્સર સામે લડવું |
એન્ડોસ્કોપિક ટ્યુમર દૂર કરવી | આરંભિક તબક્કાના નાના ટ્યુમર માટે | હળવી બળતરા, પેટની અસહજતા | કેન્સરના પ્રાથમિક તબક્કામાં ટ્યુમર દૂર કરવો |
TACE (કેમોઅમ્બોલાઈઝેશન) | જો કેન્સર લોહીની નસ દ્વારા પોષણ પામતું હોય | પેટ દુઃખાવો, થાક, હળવી તાવ | કેન્સર કોષોને કેમોથેરાપી દ્વારા નિયંત્રિત કરવું |
RFA (રેડિયો એબ્લેશન) | જો ટ્યુમર નાનો હોય અને સર્જરી શક્ય ન હોય | ગરમી લાગવી, ત્વચા પર બળતરા, સ્થાનીક દુઃખાવો | ટ્યુમરને ગરમી દ્વારા નષ્ટ કરવું |
પાલિયેટિવ કેર | જો કેન્સર નિયંત્રિત ન થઈ શકે | દુઃખાવો નિયંત્રણ, થાક ઘટાડવા દવાઓ | દર્દીને આરામ અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવી |
આહાર અને જીવનશૈલી બદલાવ | પેટની આરોગ્ય સુધારવા અને પાચન સહજ માટે | પાચન સુધારો, ઊર્જામાં વધારો | તંદુરસ્ત આહાર અને વ્યવસ્થિત જીવનશૈલીથી આરોગ્ય સુધારવું |
તમારા ડોક્ટરને પૂછવા જેવાં પ્રશ્નો
- મારા પેટના કેન્સરનો તબક્કો શું છે અને તે કેટલો ગંભીર છે?
- મારા માટે કઈ સારવાર સૌથી વધુ અસરકારક રહેશે?
- સારવાર દરમિયાન શું આડઅસરો અનુભવાય અને તેને કેવી રીતે સંભાળી શકાય?
- શું સર્જરી માટે હું યોગ્ય ઉમેદવાર છું કે અન્ય વિકલ્પો વધુ સારાં રહેશે?
- આહારમાં અને જીવનશૈલીમાં કયા ફેરફારો કરવાથી મારી તબિયત સુધરી શકે?
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
પેટનું કેન્સર એ પેટની અંદરની પરતના કોષોમાં થતી અનિયંત્રિત વૃદ્ધિ છે, જે પેટના પાચન તંત્રને પ્રભાવિત કરે છે. જો વહેલા તબક્કે ઓળખી શકાય, તો સારવાર વધુ અસરકારક બને છે.
પૌષ્ટિક આહાર અપનાવવો, ધૂમ્રપાન-આલ્કોહોલ ટાળવો, હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી બેક્ટેરિયાની સારવાર કરાવવી, અને નિયમિત આરોગ્ય ચકાસણી કરાવવી.
પ્રાથમિક તબક્કામાં પેટનું કેન્સર સામાન્ય પાચન તકલીફો જેવા લક્ષણો આપે છે, જે ઘણીવાર અવગણવામાં આવે છે. તેથી નિદાન મોડું થાય છે.
હાલમાં પેટના કેન્સર માટે કોઈ ખાસ રસી ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ હેલિકોબેક્ટર પાઈલોરી અને અન્ય જોખમકારક પરિબળો સામે જાગૃત રહેવું જરૂરી છે.

ડૉ. હર્ષ શાહ
MS, MCh (G I cancer Surgeon)
ડૉ. હર્ષ શાહ અમદાવાદના એક પ્રખ્યાત જી.આઈ અને એચ.પી.બી રોબોટિક કેન્સર સર્જન છે. તેઓ ભોજન નળી, પેટ, લીવર, પેન્ક્રિઆસ, મોટા આંતરડા, મલાશય અને નાના આંતરડા નાં કેન્સરનો ઇલાજ કરે છે. તેઓ એપોલો હોસ્પિટલમાં ઉપલબ્ધ છે.